Po 25 latach istnienia Festiwal mocno zmienia swe oblicze. Zamiast powszechnie znanej i kojarzonej z imprezą Gwiazdy Dawida na plakatach, ulotkach i wszelkich materiałach promujących Festiwal pojawiła się sylwetka lwa – odnosząca się do Lwa Judy, symbolu Jerozolimy. Zmienia się jednak nie tylko szata graficzna czy też logo festiwalu. Cała impreza przeżywa mocne przeobrażenie, dzieląc się na sześć nowych odsłon, sześć głównych nurtów: CLASSIC, OFF, ART, IDEE, KIDS, & CO. I stawiając mocno na współczesną kulturę i sztukę żydowską.
CLASSIC
Pierwsza odsłona poświęcona będzie klasycznym formom kultury żydowskiej. „Klasyczny” nie oznacza jednak przewidywalny, kroczący utartym schematem. Najlepszym dowodem Koncert Kantorów, który od lat oficjalnie inauguruje Festiwal Kultury Żydowskiej. Przywykliśmy do tego. Niektórzy z nas znają już nawet te śpiewy niemalże na pamięć. Mimo to w spotkaniu z kantorami co roku odkrywamy elementy i brzmienia niezwykłe, zaskakujące, kompletnie nieprzewidywalne. Tak też będzie i tym razem. 30 czerwca w Synagodze Tempel obok nieśmiertelnych nigunów Rabina Shlomo Carlebacha i klasycznych modlitw synagogalnych usłyszymy pieśni chasydów z Modzitz (położonego nieopodal Puław Dęblina). Zaśpiewają znakomici kontorzy: Yaakov Lemmer, Yaakov Motzen, Azi Schwartz oraz izraelski Chór Lishmoa El Harina pod dyrekcją Meira Briskmana.
Zaskoczeniem będzie też projekt „Szechina” przygotowany przez wiernego przyjaciela Festiwalu – pioniera i wizjonera nowej muzyki żydowskiej Franka Londona. Nowojorski trębacz zaprosił do współpracy muzyków Big Bandu Akademii Muzycznej w Krakowie, by doprowadzić do zderzenia dwóch, zdawałoby się odmiennych światów: współczesnej muzyki klezmerskiej z bigbandowym brzmieniem przywołującym na myśl najwspanialsze dokonania złotej ery swingu i gorące rytmy muzyki latynoskiej.
Co z tego wyniknie? Nie ma wątpliwości – kosmiczna energia!
Poczujemy ją zapewne wsłuchując się również w muzykę izraelskich zespołów Faran Ensemble, Omri Mor Trio czy Diwan Saz. Tworzący je artyści potrafią kapitalnie łączyć bogactwo różnych tradycji Bliskiego i Środkowego Wschodu, a jednocześnie przekraczać utarte dotąd granice. W ich kompozycjach spotyka się więc element kultury żydowskiej i arabskiej, a to głównie za sprawą występujących na jednej scenie muzułmańskiego muezzina i izraelskiego rabin (Diwan Saz). Odnajdziemy w nich również gorącą i piękną melodykę Andaluzji, Magrebu, Turcji czy Persji, ale też pełne energii rytmy jazzu, muzyki kubańskiej i latynoskiej.
Klasyczną odsłonę Festiwalu tradycyjnie już uzupełnią warsztaty klezmerskie dla muzyków prowadzone przez Deborah Strauss i Sanne Möricke, warsztaty śpiewu judysz (Jeff Warschauer, Michael Alpert) oraz tańca żydowskiego (Steve Weintraub).
OFF
Off to chyba najbardziej zaskakująca i nieprzewidywalna odsłona tegorocznej edycji Festiwalu. Dość wspomnieć, że to właśnie tu pochodzący z Australii Rabin Dovid Tsap przekonywać będzie, że każdy z nas poza tradycjną drogą powinien rozwijać się duchowo poprzez inne, bliskie mu, choć pozornie niezwiązane z przestrzeganiem Tory czynności. Choćby takiej jak jazda na deskorolce! Na festiwalowym Placu Zabaw Rabin zaprezentuje więc ollie, kickflipy, tail-slidy i masę innych skate’owskich trików, by dowieść, że zarówno Kabała może pomóc w szlifowaniu umiejętności mistrza deskorolki, jak i deskorolka może być przydatna w doskonaleniu uważności i medytacji.
Brytyjski filmoznawca dr. Mikel Koven śledzić będzie żydowskie wątki w filmowej popkulturze. Na części pierwsze rozłoży żydowskie horrory z golemami, dybukami i innymi monstrami, a także krwawą bajkę „Bękarty Wojny” Quentina Tarantino.
W tej sekcji czekają nas także spotkania i warszataty poświęcone kulturze żydowskiej, w tym warsztaty muzyczne MuLaKuŻ, które przez pięć prowadzić będą artyści Mikołaj Trzaska i Raphael Rogiński, a zakończą wspólnym występem wszystkich uczestników.
Ale OFF to także szereg niezwykłych koncertów. Rozpoczną go, inaugurując jednocześnie Festiwal, grający na zacumowanej przy bulwarze Wołyńskim Barce „Marta” muzycy jednego z najciekawszych
zespołów współczesnej sceny postfunkowej Izraela – The Apples. Wydarzeniem będzie również koncert izraelskiego Ensemble Yaman, który tradycyjnej muzyce Żydów z Jemenu nadaje nowoczesną i psychodeliczną formę, wprowadzającą słuchaczy w swoisty trans.
Połączenie afrobeatu z klasycznym śpiewem rabinów? Na Festiwalu Kultury Żydowskiej wszystko jest możliwe. I do takiej właśnie fuzji dojdzie za sprawą zespołu Zion80, który tworzą genialni muzycy nowojorskiej awangardy pod dowództwem Jona Madofa. W autorskim projekcie pożenili twórczość dwóch, skrajnie różnych osobowości: rabina Shlomo Carlebacha, zwanego „śpiewającym rabinem” i pioniera afrobeatu Fela Kutiego. To będzie mieszanka wybuchowa!
Na Festiwalu Kultury Żydowskiej nie grali jeszcze Meksykanie. Ten pierwszy raz czeka nas właśnie podczas tegorocznej edycji, a to za sprawą grupy DeLeon. Ich muzyka to unikatowe brzmienie, w którym odzywają się echa tradycyjnej muzyki sefardyjskiej, a jednocześnie porywają elementy współczesnego rocka. Powraca do nas również owiany już w Krakowie legendą Kutiman. Tym razem nie w roli filmowca, ale muzyka – z kultowym izraelskim zespołem Boom PamI
Na klubowej scenie Cheder Café, w synagodze Tempel, klubie Alchemia, a także zacumowanych u brzegu Wisły barkach zagrają ponadto: pochodzący z Tel Awiwu, a serwujący oryginalną mieszankę piosenki włoskiej à la San Remo 1960, surf rocka i śródziemnomorskich rytmów zespół Monti Fiori, poslko-brytyjskie Riverloam Trio pod wodzą naszego czołowego saksofonisty-improwizatora Mikołaja Trzaski, okrzyknięty jednym z najważniejszych przedstawicieli nowej sceny żydowskiej w Polsce zespół Cukunft wraz z rumuńską wokalistką Marią Răducanu, zafascynowany czarnymi rytmami, alternatywnym brzmieniem i magicznym klimatem muzyki bliskiego wschodu DJ’ski duet Radio Trip (w Cheder Café artyści poprowadzą także serię słuchowisk prezentujących historię muzyki izraelskiej z czarnych płyt winylowych i zagrają pierwszy w historii DJ’ski set na scenie Szalom na Szerokiej), a wreszcie szykująca się na finałowe spotkanie z festiwalową publicznością (Szalom na Szerokiej) Yiddish Princess – grupa, która balansuje na granicy stylu luktrowanych, chwytliwych melodii i oldschoolowego power popu, hard-rockowego uderzenia i sentymentalnych piosenek jidysz. A wszystko to w połączeniu ze słodkim jak miód, a czasem ostrym jak żyleta głosem księżniczki Sarah Gordon.
ART
Kolejną, niezwykle ciekawą serią wydarzeniem Festiwalu będzie odsłona ART, w ramach której odbywać się będą liczne wystawy, instalacje, warsztaty oraz prezentacje. Na początek multimedialna instalacja „Dissolving Localities: From Jerusalem to Krakow”, podczas której artyści (Emmanuel Witzthum, Arik Futterman, Thomas Köner, ElektroMoon Vision, DJ Lenar) spróbują znaleźć odpowiedź na pytania: jak brzmi Jerozolima? Jakie dźwięki wypełniają Kraków? I co się wydarzy, kiedy te dwa dźwiękowe światy połączymy ze sobą, a do tego zremiksujemy z obrazami życia obu miast? Projekt, który realizowany był już m.in. w Paryżu, Madrycie, Jerozolimie i Tel Awiwie, w Krakowie odbędzie się w przestrzeni kameralnej sceny Teatru Bagatela przy ul. Sarego, która pełniła niegdyś rolę żydowskiego kasyna.
Dźwięków Jerozolimy, głównie tej wypełnionej modlitwami, ale wznoszonymi zarówno przez jerozolimskich Żydów, Muzułmanów jak i Chrześcijan posłuchać będzie można za sprawą isntalacji Emmanuela Witzthuma „Hybrid Spectrums”, w przestrzeni klasztoru oo. Augustianów.
Projektem „Spaces Speak, Just Listen” Martyna Poznańska chce zwrócić naszą uwagę na najprostrze elementy rzeczywistości, jakimi są otaczające nas dźwięki. Jedne niezauważalne, nic nieznaczące, inne wręcz przeciwnie – obezwładniające i irytujące. Ale „Spaces Speak, Just Listen” to nie tylko podróż po dźwiękowym świecie otaczających nas ulic. To jednocześnie zapis życia żydowskiego Kazimierza sprzed czasów wojny i tego współczesnego.
Na Festiwalu zagości także uważany za jednego z najwspanialszych przedstawicieli izraelskiego street artu Pil Peled. Oprócz murali projektuje plakaty i okładki płyt, ubrania i gadżety, jest nawet autorem wystroju jednego z najpopularniejszych klubów w Tel Awiwie. Przygotowana dla Krakowa wystawa Pila Peleda to selekcja jego prac wykonanych na przestrzeni ostatnich lat w różnych technikach i stylach. Artystę będzie też można śledzić podczas pracy na żywo na krakowskim Kazimierzu. Specjalnie na zamówienie Festiwalu zaprojektował mural „Yehuda”, będący odzwierciedleniem kultury żydowskiej we współczesnym świecie. Od 1 do 3 lipca Pil Peled tworzyć go będzie na elewacji budynku przy festiwalowym Placu Zabaw.
IDEE
Kolejna odsłona Festiwalu nosi tytuł IDEE. W jej programie nie zabraknie sprawdzonej i uwielbianej przez naszych gości formy dosłownego kosztowania kultury żydowskiej czyli warsztatów Kuchni Żydowskiej, które poprowadzi mistrzyni tego właśnie kulinarnego stylu Malka Kafka.
Będą też cykle spotkań i wykładów. Ciekawie zapowiada się seria dyskusji „Być Żydem – żydowskie wartości we współczesnym świecie”, gdzie o różnych spojrzeniach na Judaizm mówić będą m.in. Rabin Michael Paley, Prof. Jonathan Webber, Katarzyna Zimmerer i Jonathan Ornstein.
O portrecie Polaków w mediach amerykańskich opowie Stephanie Butnick, zastępca redaktora opiniotwórczego „The Tablet Magazine” oraz „Jewcy.com”. Agnieszka Legutko i Anna Rozenfeld poprowadzą zaś wieczór poezji Celii Dropkin, nazywanej „pierwszą damą poezji jidysz”. Miłośników kultury żydowskiej jak co roku czeka poza tym bogaty program zwiedzania, podczas którego będzie można poznać historię tak niezwykłych miejsc jak cmentarze żydowskie Remu i Nowy, synagogi i domy modlitwy Kazimierza czy dawne getto żydowskie w Podgórzu.
KIDS
Festiwal Kultury Żydowskiej przygotował ponadto bogaty program wydarzeń dla dzieci i młodzieży. Sylwia Liszka i Agnieszka Wozowicz zaproszą dzieci, młodzież i dorosłych na warsztaty plastyczne, podczas których smakować będziemy twórczość Juliana Tuwima, a następnie łączyć ją z obrazami i własnymi emocjami poprzez kolor i różnorodne techniki plastyczne.
Magdalena Gross i Gaelen Smith poprowadzą zaś po raz pierwszy wpisane w cykl wydarzeń Festiwalu warsztaty graffiti. „Chcemy stworzyć mural, który będzie pozytywnym przekazem o życiu żydowskim w Polsce: o wspólnej polsko-żydowskiej przestrzeni, czyli krakowskim Kazimierzu, o polsko-żydowskim święcie, jakim jest Festiwal Kultury Żydowskiej i wreszcie – o polsko-żydowskiej przyszłości. To nasza odpowiedź na rasistowskie, antysemickie napisy na murach budynków Krakowa” – podkreślają jego pomysłodawcy. W programie Kids znajdą się ponadto liczne warsztaty, gry, zabawy i wycieczki dla najmłodszych fanów Festiwalu.
& CO
Tę część festiwalowego programu można opisać najkrócej – wydarzenia towarzyszące – choć wcale nie jest ona najkrótszą listą wydarzeń. Znajdziemy wśród nich konferencje, spotkania, wykłady, debaty, wystawy, warsztaty, spektakle teatralne, a nawet nabożeństwa szabatowe.
Szczegółowy program wydarzeń: 23. Festiwal Kultury Żydowskiej w Krakowie oraz FB
