Na terenie dawnej elektrowni łódzkiej powstają trzy projekty, które łączy w całość instytucja EC1 Łódź Miasto Kultury – Narodowe Centrum Kultury Filmowej, Planetarium (w budynku EC1 Wschód), Centrum Nauki i Techniki (EC1 Zachód) . Plany rozwoju placówki sięgają jednak dalej.
W budynkach Wschód i Zachód zakończono w ubiegłym roku etap rewitalizacji i prac budowlano-inwestycyjnych i w 2016 roku przechodzą one do etapu tworzenia placówki otwartej dla zwiedzających oraz klientów indywidualnych, instytucji i firm.
Elektrownia łódzka powstawała stopniowo; w 1907 roku oddano do użytku budynek EC1 Wschód, a w 1929 roku – EC1 Zachód. W czasie swojego funkcjonowania do 2005 roku traciła ona jednak spójność i integralność architektoniczną, była na bieżąco rozbudowywana, dostawiano różne części instalacji, warsztaty – te wszystkie zbędne elementy zostały usunięte w trakcie prac remontowo-budowlanych, a dzięki rewitalizacji odzyskano i wyeksponowano wszystkie walory infrastruktury poprzemysłowej głównych budynków. Zwłaszcza w EC1 Zachód, gdzie zachowano strukturę dawnej elektrociepłowni – m.in. urządzenia sterujące, piece, kotły, turbogenerator, chłodnię kominową.
Elementy te nie będą tylko częścią estetyczną powstającej tam właśnie ekspozycji Centrum Nauki i Techniki, ale jego nieodłącznym ogniwem, wyróżniającym je spośród innych placówek tego typu. Dzięki zachowanym urządzeniom i multimediom będzie można zobaczyć np. w jaki sposób węgiel jadący konwejerem wpada przez sąsiek do kotła, spala się a wytworzona temperatura podgrzewa wodę, a ta z kolei jako para przechodzi przez kolejne elementy instalacji, trafia do turbogeneratora, gdzie powstaje prąd elektryczny. Istne czary!
„ Można powiedzieć, że EC1 Łódź to dużej skali eksperyment. Chcemy by powstało tu miejsce mądrego spędzania wolnego czasu, które ma promieniować dobrą energią, przekazywać ją miastu i dalej poza nie. Mamy nadzieję, że stanie się ono idealną alternatywą dla spędzania weekendu w centrum handlowym, że będzie kołem zamachowym dla rozwoju Łodzi, głęboko osadzonym w jej tożsamości, sięgającym do historii tego najważniejszego momentu jej rozwoju.” – wyjaśnia Michał Kędzierski, kierownik Działu Komunikacji Społecznej i Marketingu EC1.
EC1 Wschód – Planetarium
Sala kinowa Planetarium wypełnia przestrzeń od poziomu 0 do -2, wieńczy ją 18 m kopuła, pod którą w środku na specjalnych stelażach podwieszony jest ekran o średnicy 14 m, a na widzów czeka 110 wygodnych foteli.
Zajmujemy miejsca i odchylamy fotele do tyłu tak, by swobodnie móc obserwować ekran nad naszymi głowami i to co dzieje się dookoła. Rozpoczyna się pokaz. Czujemy się jak pasażerowie statku kosmicznego lecącego wśród gwiazd i planet. Przybliżamy się i oddalamy, przelatujemy obok Betelgezy, zaglądamy do krateru Olympus Mons na Marsie i obserwujemy z czego zbudowane są pierścienie Saturna. Podróżujemy nie tylko w przestrzeni, ale i w czasie, cofając się o wiele milionów lat. Od wrażeń może naprawdę zakręcić się w głowie!
Z założenia pokaz trwa ok. 60 minut, ale dzięki prowadzącym je prezenterom za każdym razem możemy liczyć na niepowtarzalny wykład i inne emocje. Publiczność może nie tylko zadawać pytania na temat tego co widzi w danym momencie, ale również sugerować np. do której planety się zbliżyć, jakie zjawisko chce zobaczyć – prezenterzy chętnie modyfikują pokaz zgodnie z oczekiwaniem widzów. Do dyspozycji gości z zagranicy są natomiast zestawy słuchawkowe ze ścieżkami dźwiękowymi prezentacji w innych językach, np. w angielskim i niemieckim. Istnieje również możliwość obejrzenia każdego z pokazów w języku angielskim jako języku podstawowym.
Planetarium wyposażono w najwyższej jakości system projekcyjny, pozwalający na pokazy w rozdzielczości 8k (ponad 32 mln pikseli), dzięki czemu możliwa jest obserwacja nawet bardzo małych obiektów. Filmy i prezentacje dotyczące Kosmosu powstały na podstawie autentycznych zdjęć z NASA i innych agencji kosmicznych, a podłączenie systemu do Internetu pozwala na bieżąco pobierać dane na temat pojawiających się aktualnie obiektów, ale także zjawisk zachodzących na kuli ziemskiej – można obserwować ruchy płyt tektonicznych, mas powietrza, aktywność wulkanów, temperaturę oceanów, warstwę ozonową, czy to co dzieje się na dnie morskim. Tym samym sferyczny ekran Planetarium może pełnić również rolę olbrzymiego, wirtualnego globusa w czasie lekcji geografii, czy wykładu z meteorologii. Może stać się polem bitwy, zaginioną Atlantydą, tłem dla opowieści samego Karola Darwina czy powierzchnią oceanu. Możliwości są praktycznie nieograniczone i każda nauka znajdzie pole działania dla siebie, wystarczy tylko odpowiednio wcześniej zadzwonić do Planetarium i porozmawiać o tym jakiego typu lekcje, czy wykład chciałoby się przygotować.
Pracownicy EC1 Planetarium to pasjonaci i ludzie z dużym doświadczeniem oraz umiejętnościami zdobytymi w obserwatoriach astronomicznych i innych planetariach. Są wśród nich specjaliści od dydaktyki i nauczyciele, którzy pilnują by oferowane przez placówkę treści skierowane do szkół były zgodne z podstawą programową. Wiedzą co jest ważne, na co należy położyć szczególny nacisk i jak wykorzystać możliwości cyfrowego Planetarium, by w jak najlepszy sposób przekazywać nie tylko wiedzę, ale i doznania artystyczne. Co więcej, nie ograniczają się jedynie do prezentacji na sali kinowej i prowadzą szeroką działalność popularyzatorską również poza nią. W ubiegłym roku zorganizowali dla łodzian wspólne obserwacje w plenerze zaćmienia Słońca, roju Perseidów, czy transmisję zaćmienia Księżyca. W tym roku również czekają nas ciekawe zjawiska atmosferyczne, m.in. w maju będzie miał miejsce tranzyt Merkurego przed tarczą Słońca – warto więc śledzić profil Planetarium w mediach społecznościowych, by mieć dostęp do aktualnych informacji o zbliżających się zjawiskach i wydarzeniach.
Poza działaniami ramowymi związanymi z astronomią, w przestrzeniach budynków EC1 Wschód odbywają się również wystawy, konferencje, wydarzenia naukowe. Piękna secesyjna przestrzeń hali maszyn była już nieraz sceną dla spektakli teatralnych, koncertów, wydarzeń i imprez firmowych, a nawet tłem dla teledysków.
Sferyczny ekran znajdujący się w Planetarium może być również inspiracją do eksperymentów filmowych. Produkcja pokazów sferycznych wymaga innego kadrowania, innej pracy z kamerą i przełamywania utartych schematów, ale efekt końcowy jest niezwykły. Zespół Planetarium ma nadzieję, że na dotychczasowej udanej współpracy ze studentami łódzkiej „Filmówki” się nie skończy i uda im się przyciągnąć kolejnych twórców zainteresowanych wspólnym przekraczaniem granic sztuki.
EC1 Zachód – Centrum Nauki i Techniki
W Centrum Nauki i Techniki powstają tymczasem trzy ścieżki tematyczne – Przetwarzanie Energii, Rozwój wiedzy i cywilizacji oraz Mikro świat-Makro świat, które w ramach całej ekspozycji będą łączyć się i przeplatać ze sobą w przestrzeni EC1 Łódź. Zwiedzającym zostaną udostępnione w połowie 2017 roku.
Centrum ma do swojej dyspozycji dwie przestrzenie – starą część elektrociepłowni łódzkiej EC1 Zachód z 1929 roku i nowodobudowaną. W części historycznej zlokalizowane będą dwie ścieżki tematyczne. Pierwsza związana z przetwarzaniem energii, wykorzystująca wszystkie walory i zachowane elementy elektrowni: 4 kotły, oryginalny turbo zespół, zespół pomp, nastawnię i rozdzielnię, uzupełniona jedynie o elementy wpasowujące się w tą przestrzeń, opowie historię od przywiezienia węgla na plac węglowy do momentu dystrybucji energii już na zewnątrz. Co więcej pracownicy Centrum planują cofnąć się w czasie jeszcze dalej i opowiedzieć zwiedzającym jak powstawał węgiel.
W tej historycznej przestrzeni znajdzie się również część ścieżki trzeciej „Mikro świat – Makro świat”. Będzie to próba zaglądnięcia w przestrzeń niedostępną dla człowieka w sposób bezpośredni tzn. obserwacje w skali mikro-, nano- oraz makro- . Zilustrowane zostaną również metody poznawcze i badawcze stosowane są w nauce.
Idąc tą ścieżką dojdziemy do chłodni kominowej, w której wnętrzu zbudowany jest nowy budynek. Pełni on funkcję części wystawienniczej, w której znajdą się różne interaktywne instalacje kończące opowieść o mikro- i makroświecie. Będzie tam można np. przeprowadzić doświadczenie z użyciem wagi skręceń Cavendisha, poczuć stan nieważkości albo za pomocą wirtualnej przestrzeni przenieść się w różne miejsca.
Jeśli chodzi o drugą ścieżkę tematyczną „Rozwój wiedzy i cywilizacji”, będzie ona znajdowała się w oddzielnym, nowo dobudowanym budynku. Jego skomplikowana architektonicznie konstrukcja zostanie wykorzystane przy tworzeniu ekspozycji i oddzielnych doświadczeń naukowych. Ma ona zachęcać młodych ludzi (i nie tylko), do pogłębiania wiedzy oraz kontynuowania eksperymentów i analizy pomiarów rozpoczętych w czasie zwiedzania, potem już w domu, czy szkole.
Zwiedzający kolejne ścieżki mogą liczyć na pomoc pracowników Centrum, którzy chętnie odpowiedzą na pojawiające się pytania, pomogą przeprowadzić doświadczenia, a także poprowadzą teatr eksperymentalny i warsztaty. W jednym z rozciętych kotłów została zbudowana sala audytoryjna na 100 osób – tak, więc chętni będą mogli nawet wziąć udział w konferencji dosłownie „w kotle”.
W planach placówki jest również przygotowanie „Ścieżki Wysokich Napięć”. Będzie ona zlokalizowana w miejscu, które naprawdę kiedyś było pełne wysokich napięć, czyli w budynku rozdzielni elektrycznej. Do tej pory zachowały się tam elementy przewodów elektrycznych i potężnych izolatorów. Pracownicy Centrum chcą by miejsce to na nowo ożyło za pomocą bezpiecznych, ale bardzo spektakularnych instalacji związanych z wysokim napięciem – od cewek Tesli, poprzez drabinę Jakuba aż do klasycznych eksperymentów. Będzie też wirtualna gra, w której można będzie kupić sobie własną elektrownię, pohandlować węglem i prądem.
Centrum Nauki i Techniki, we współpracy z Centrum La Villette we Francji, przygotowuje również oddzielną strefę dla dzieci, by i ci najmłodsi znaleźli dla siebie coś interesującego i pobudzili jeszcze bardziej swoją wyobraźnię.
Uzupełnieniem ścieżki „Mikro świat i Makro świat” będzie natomiast Kino Sferyczne 3D wyposażone w najnowocześniejszy system projekcyjny 4K 3D. Projekcje będą poświęcone astrofizyce, astronomii pozagalaktycznej, ale także fizyce cząstek elementarnych, fizyce atomowej i nano-fizyce.
Z niecierpliwością zatem czekamy na otwarcie Centrum Nauki i Techniki, a już dzisiaj zapraszamy Was do odwiedzenia łódzkiego Planetarium EC1.
Szczegółowe informacje: EC1Łódź | FB EC1Łódź – Miasto Kultury | FB Planetarium EC1
Fotografia © Anna Karahan
Aktualizacja: EC1 Łódź otrzymał certyfikaty Polskiej Organizacji Turystycznej dla Najlepszego Produktu Turystycznego w 2016 roku.