14 sierpnia 1980 r. w Stoczni Gdańskiej wybuchł strajk. Żądano przywrócenia do pracy działaczy Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, wzniesienia pomnika poświęconego ofiarom Grudnia’70, gwarancji nierepresjonowania strajkujących i podwyżki płac. Na czele Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego stanął Lech Wałęsa, a żądania strajkujących zawarte zostały w 21 postulatach, które zapisano na dwóch tablicach. Domagano się w nich przede wszystkim akceptacji niezależnych od partii i pracodawców wolnych związków zawodowych. Dzisiaj drewniane tablice z ręcznie zapisanymi postulatami strajkujących są wpisane na Światową Listę Dziedzictwa Dokumentacyjnego UNESCO pt. „Pamięć Świata”.
W sierpniu 1980 roku pod Bramą nr 2 zaczęły się gromadzić tłumy. Na Gdańsk skierowane były oczy całego świata. 31 sierpnia rząd PRL zezwolił na powstanie pierwszego w komunistycznym bloku niezależnego i samorządnego związku zawodowego oraz zobowiązał się do realizacji pozostałych postulatów strajkujących. Natychmiast przystąpiono do budowy Pomnika Poległych Stoczniowców. Stanął on w niewielkiej odległości od Bramy nr 2, przy której padły pierwsze ofiary antykomunistycznej demonstracji w grudniu 1970 roku. Strzeliste trzy krzyże z potężnymi kotwicami – symbolami nadziei, upamiętniają krwawe ofiary strajków, ale są jednocześnie symbolem wiary w lepsze jutro.
Ta nadzieja na życie w wolnym kraju towarzyszyła też manifestantom, którzy po wprowadzeniu 13 grudnia 1981 roku stanu wojennego protestowali na ulicach miasta przeciwko tej decyzji. Pomnik Poległych Stoczniowców wielokrotnie był świadkiem brutalnego tłumienia manifestacji przez oddziały Milicji Obywatelskiej. Tuż obok, w podziemiach budynku Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, zwiedzający mogą powrócić do faktów i atmosfery z lat 1956-1989 i do ważnych dla naszego kraju wydarzeń z tamtego okresu. Siermiężny sklep spożywczy z lat 70., dokumenty świadczące o wystąpieniach przeciw władzy komunistycznej, czy symboliczna cela więzienna z okresu totalitaryzmu obrazują życie Polaków do czasu narodzin Solidarności. Przez odtworzoną na wzór historycznej Bramę nr 2 – ta oryginalna bowiem, jako obiekt o szczególnym znaczeniu dla historii i dziedzictwa kulturowego, otrzymała od Unii Europejskiej tytuł Znaku Dziedzictwa Europejskiego, zwiedzający wchodzą w świat strajkowej rzeczywistości sierpnia 1980 roku. Słychać autentyczne rozmowy strajkujących, urywki odprawianej mszy św. i śpiew stoczniowców, a wszystko to w scenerii zestawionej z licznych slajdów, zdjęć i symbolicznego bloku styropianu.
Odtworzoną Salę BHP, w której odbywały się negocjacje przedstawicieli zakładów pracy i rządu, wypełniają wielkoformatowe zdjęcia, pokazujące między innymi historyczny moment podpisania Porozumień Sierpniowych. Kolejny etap wystawy przypomina pełne nadziei miesiące, nierozerwalnie związane z „Solidarnością”, i powrót do koszmaru, tym razem związanego z wprowadzeniem stanu wojennego. „Czas zmian” to tytuł ostatniej części tej niezwykłej wystawy odtwarzającej historyczną podróż ku wolności. Na tym końcowym etapie ekspozycji znajduje się również sala poświęcona okresowi przemian w krajach centralnej i wschodniej Europy.
Po poruszających obrazach, czas na chwilę wytchnienia. W sezonie może ją wypełnić Subiektywna Linia Autobusowa, czyli podróż po terenach stoczniowych historycznym autobusem „ogórek”, w której rolę przewodników pełnią dawni pracownicy Stoczni Gdańskiej. Podczas wycieczki po zamkniętych na co dzień terenach stoczni można nie tylko zobaczyć warsztat pracy Lecha Wałęsy, dawną Salę BHP Stoczni Gdańskiej i miejsce, gdzie przywódca „Solidarności” przeskoczył przez mur, ale także obiekty związane z wcześniejszą historią stoczni – budynki i pochylnie Stoczni Cesarskiej oraz Halę U-Bootów. Przed opuszczeniem terenu stoczni trzeba koniecznie wejść do pubu Buffet, którego wnętrze zostało urządzone na wzór baru mlecznego z czasów PRL. Dodatkową atrakcją jest rozciągający się z niego widok na żurawie i na sąsiadujący z barem Instytut Sztuki Wyspa.
Obowiązkowym punktem na szlaku wolności jest osiedle Zaspa. Wyrosłe na płycie byłego lotniska wielkopłytowe budynki mieszkalne – w czasach PRL smutne i szare – dzisiaj zdobi największa w Polsce Kolekcja Malarstwa Monumentalnego. W ramach cyklicznego Festiwalu Monumental Art powstało już 30 wielkoformatowych obrazów.
Szlak Wolności w niedługim czasie wzbogaci się o nowe atrakcje. Znajdzie się bowiem na nim Muzeum II Wojny Światowej oraz Europejskie Centrum Solidarności (ECS), budowane w pobliżu Bramy nr 2 i Pomnika Poległych Stoczniowców.
Fotografia © Urząd Miasta Gdańsk. Wystawa Szlakiem Wolności – Muzeum Solidarności.
Zapraszamy na IV Światowy Zjazd Gdańszczan
