W końcu lat 80. w komunistycznej Polsce narastały protesty społeczne wywołane fatalną sytuacją gospodarczą. Opór wzmocnił się po decyzji ówczesnego premiera, Mieczysława Rakowskiego, o likwidacji Stoczni Gdańskiej, będącej kolebką zdelegalizowanej podczas stanu wojennego „Solidarności”. Komunistyczni przywódcy zdecydowali się na rozpoczęcie nieformalnych rozmów z częścią aktywnej od dekady opozycji, które doprowadziły do rozpoczęcia obrad Okrągłego Stołu.
Rozmowy toczyły się od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 roku w Sali Kolumnowej Pałacu Namiestnikowskiego – obecnego Pałacu Prezydenckiego – przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie. Brali w nich udział przedstawiciele władz PRL, wywodzącej się z „Solidarności” opozycji pod przywództwem Lecha Wałęsy oraz strony kościelnej.
Dzięki obradom Okrągłego Stołu ponownie zalegalizowano „Solidarność” i doprowadzono do pierwszych, częściowo wolnych wyborów do Sejmu i Senatu PRL, które odbyły się 4 czerwca 1989 roku. Wbrew oczekiwaniom władz, PZPR poniosła w nich całkowitą klęskę, a kandydaci opozycji demokratycznej zdobyli niemal wszystkie dostępne mandaty.
Okrągły Stół i czerwcowe wybory do tzw. Sejmu kontraktowego były początkiem zmian, w wyniku których w Polsce utworzono pierwszy niekomunistyczny rząd w tej części Europy z Tadeuszem Mazowieckim jako premierem. Już jesienią 1990 roku odbyły się całkowicie wolne wybory prezydenckie, w których zwyciężył legendarny przywódca „Solidarności”, Lech Wałęsa.
Przemiany w Polsce, których znanym na całym świecie symbolem jest Okrągły Stół, stały się początkiem końca narzuconego po II wojnie światowej państwom Europy Środkowej i Wschodniej niedemokratycznego systemu władzy, uzależnionego od Związku Radzieckiego. W 10 lat później, w tej samej Sali Kolumnowej, podpisano akces Polski do NATO, zaś w 2003 roku ratyfikowano Traktat Akcesyjny do Unii Europejskiej.
Źródło: Ministerstwo Spraw Zagranicznych
Fotografia © Erazm Ciołek