Polskie ślady na czarnym lądzie

W czasie II wojny światowej, gdy Polską wschodnią władali Rosjanie a zachodnią Niemcy, polscy obywatele byli wysiedlani z ojczystych terenów i deportowani w odległe i nieprzyjazne dla człowieka tereny. Jedna z takich deportacji miała miejsce na początku roku 1940, gdy Rosjanie wywieźli na Syberię ponad 300 tysięcy Polaków. Mieli tam pozostać do końca swojego życia. Plany Rosjan zostały szybko zweryfikowane przez wojnę niemiecko-sowiecką. Jak się okazało, była to niepowtarzalna okazja, żeby uciec z rosyjskiej pułapki. Ucieczka nie była jednak łatwa. Polacy, aby poczuć wolność przemierzyli setki tysięcy kilometrów docierając do Afryki. O ucieczce takiej opowiada film Petera Weira „Niepokonani” (ang. tytuł „The way back”).

Polacy w Afryce osiedlili się w Tanzanii i Ugandzie, gdzie założyli prężnie działające 22 osiedla. Warunki bytowe były na tyle złe, że wiele osób zmarło, a Ci którzy przeżyli powrócili do Europy po wojnie. Pozostałości po Polakach na tamtych terenach to przede wszystkim cmentarze. Do cmentarzy tych dotarł dr Hubert Chudzio, który w 2009 roku, wraz z grupą studentów odbył tam misję naukową. Celem misji była renowacja trzech największych cmentarzy w Tangeru, Masindi i Koji. Pierwsze dwa zachowały się w dobrym stanie. Najwięcej pracy wymagał cmentarz w Koji i to właśnie tam podjęto prace związane z jego odbudową. Pieniądze na ten cel pochodziły z różnych źródeł, m.in. od samych Sybiraków, którzy kiedyś zamieszkiwali tamte tereny. Wynikiem prac było wykonanie 97 betonowych krzyży, odnowiono pomniki, alejki oraz odremontowano mur dookoła nekropolii.

Aby cmentarz mógł zachować swoją świetność postanowiono wybudować w Koji szkołę imienia Polskich Sybiraków. Inicjatywa ta ma być żywym pomnikiem przypominającym losy polskich wygnańców oraz elementem przyszłej współpracy polsko-ugandyjskiej.

Na przełomie października i listopada 2012 roku w Ugandzie miała miejsce międzynarodowa konferencja zorganizowana przez Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie. Tematem konferencji byli Polscy Sybiracy w Afryce Wschodniej w latach 1942-52. Podczas spotkania otwarto odremontowany cmentarz w Koji. W konferencji wzieli udział przedstawiciele różnych organizacji m.in. prof. Andrzej Kunert z Rady Obrony Pamięci Walk i Meczeństwa oraz dr Jan Ciechanowski z Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Łączna liczba uczestników to ok. 40 osób z różnych krajów.

Źródło: Magazyn Polonia