Mroczne oblicze historii
Według szacunkowych danych, w 1939 roku na wschodnich terenach drugiej Rzeczypospolitej (w 1944 przyłączonych do ZSRR) mieszkało ok. 11.6 mln obywateli polskich. W ciągu następnych lat ich liczba spadła do ok. 2.4 mln: wskutek aresztowań, wysiedleń, Holocaustu, terroru i walk. Ci, którzy przeżyli znaleźli się w wyniku uzgodnień „Wielkiej Trójki” w Teheranie jesienią 1943 roku – poza ojczyzną. 27 lipca 1944 roku ZSRR zawarł z Polskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego porozumienie o polsko-radzieckiej granicy państwowej i stworzeniu powojennej Polski państwem homogenicznym narodowo. Z tym niestety wiązały się przesiedlenia ludności – przymusowe Niemców i dobrowolne – Polaków, Białorusinów czy Ukraińców.
Przesiedleńcom zapewniono prawo wyboru miejsca osiedlenia, a także rekompensatę za pozostawione grunty i nieruchomości. Teoretycznie mogli zabrać do dwóch ton bagażu na rodzinę – odzież, obuwie, żywność, sprzęty domowe, inwentarz gospodarczy, zwierzęta hodowlane.
Przemieszczenia Niemców i Polaków łączyła podstawowa zależność: pierwsi musieli ustąpić miejsca drugim. W sumie w latach 1944-1946 z dawnych Kresów przesiedlono oficjalnie półtora miliona osób. Zarówno Polacy, jak i Niemcy mieli odejść z terenów zamieszkałych przez nich od wielu stuleci, z którymi łączyły ich mocne więzi uczuciowe, tradycyjne, historyczne. Tak nad Odrą, jak i nad Bugiem były widoczne zarówno tendencje do natychmiastowej ucieczki, jak i wcale nie mniejsza chęć pozostania, silniejsza niż obawa przed „nowym”.
Poniemieckie ziemie przekazane Polsce podczas konferencji w Poczdamie stanowiły trzecią część terytorium państwa polskiego w nowych granicach. Posiadały dla Polski dużą wartość ze względów ekonomicznych, a również politycznych, wojskowych i społecznych. Były też częściowym zrównoważeniem straty 46% przedwojennego obszaru państwa polskiego na rzecz ZSRR. Na przekazanych Polsce ziemiach po zakończeniu działań wojennych mieszkało ciągle ok. 2.5 mln Niemców na Śląsku, 1 mln na Pomorzu Zachodnim, 550 tys. w Prusach Wschodnich, 350 tys. na Ziemi Lubuskiej i 200 tys. na terenie byłego Wolnego Miasta Gdańska.
Pierwsi osadnicy
Pierwsi polscy osadnicy pojawili się na Ziemi Lubuskiej już w lutym i na początku marca 1945 roku i zamieszkali w powiatach Zielona Góra, Gorzów Wlkp., Świebodzin i Międzyrzecz. Pochodzili głównie z województw wileńskiego, nowogródzkiego, poleskiego, lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego. W następnych miesiącach osadnictwo nasiliło się jeszcze bardziej. Do końca 1945 roku przez punkty etapowe PUR zorganizowane we wszystkich powiatach Ziemi Lubuskiej przewinęło się 162.057 osób, w tym najwięcej w powiecie żarskim – 24.887 osób, świebodzińskim – 16.028, głogowskim – 15.891 i gorzowskim – 13.140 osób. Po udzieleniu osadnikom niezbędnej pomocy medycznej, żywnościowej i zorganizowaniu transportu odprawiano ich do miejsc stałego zamieszkania w poszczególnych wsiach i miasteczkach.
Według danych statystycznych w 1950 roku na Ziemi Lubuskiej mieszkało 560.613 osób. Wśród nich 52.3% stanowili przesiedleńcy z dawnych ziem polskich, 41.1% repatrianci i 2,8% re-emigranci.
Mroczne oblicze historii Świebodzina
Mroczne oblicze historii Świebodzina to jeden z nielicznych questów w Polsce napisany prozą. Jest to quest o wyższym poziomie trudności i dotyczy właśnie trudnej tematyki przesiedleń – razem Kazimierzem i jego rodziną przejdziemy drogę, jaką musieli oni pokonać przyjeżdżając w nowe, nieznane miejsce…
Informacje praktyczne:
Jak dojechać: Świebodzin położony jest w centralnej części województwa lubuskiego, bezpośrednim otoczeniu skrzyżowania głównych szlaków komunikacyjnych Polski – autostrady A2 i trasy szybkiego ruchu S3. Na szlakach tranzytowych z Niemiec na wschód i ze Skandynawii na południe Europy.
Początek questu: Stacja PKP Świebodzin (wejście z budynku na perony)
Opiekun Questu: Sylwia – Kowalik Lichuta – sylwialichuta@gmail.com
Twórcy Questu: Członkowie LOT Świeboda, przedstawiciele społeczności lokalnej
Rodzaj questu: historyczny
Klasyfikacja: długi, pieszy, dla dorosłych i młodzieży
Scenariusz questu – Mroczne oblicze historii Świebodzina znajdziesz na stronie Fundacji Questingu: ulotka do pobrania
Wybierz się również na quest: Tajemnice Twierdzy Modlin – Śladami Cichociemnych
Szczegółowe informacje: Questing.pl
Fotografia © Anna Karahan
Więcej informacji na temat przesiedleń i osadnictwa na Ziemiach Zachodnich znajdziecie w artykule Czesława Osękowskiego Osadnictwo polskie na poniemieckich ziemiach po drugiej wojnie światowej. Ziemia Lubuska i powiat Gubin.
Poleć innym