„Zawsze będę wychodził na pole”, czyli o sporze Krakowa z resztą kraju

Która forma jest lepsza? Która poprawniejsza? Zdaniem prof. Bogusława Dunaja, językoznawcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego, obie są prawidłowe, a różni je zasięg występowania. Nie jest błędem więc, jeśli napiszemy „na pole” zamiast dominującego „na dwór”.

Regionalizmy dziwią tych, którzy po raz pierwszy rozmawiają z osobą z Krakowa lub odwiedzają to miasto. Niektórym się podobają, niektórych rażą, a wręcz oburzają. Bywają przyczyną nieporozumień. Pewna anegdota mówi np. o tym, jak turystka w Krakowie usiłowała kupić kapustę. Aby to zrobić, weszła do warzywniaka i zapytała: „Czy jest kapusta?”, na co sprzedawczyni jej odpowiedziała: -„A niech se pani przyniesie z pola” (na zewnątrz, przed warzywniakiem).

Oprócz krakowskiego „na pole” szczególnie wiele nieporozumień budzą regionalizmy związane z produktami spożywczymi, owocami i warzywami. Przyjezdnych dziwią m.in. „weki” (zamiast „bułek”), „jarzyny” (zamiast „włoszczyzny”), „sznycle” (zamiast „kotletów mielonych”), „kwaśne mleko” (zamiast „zsiadłego”), „grysik” (zamiast „kaszy mannej”), „kanapka” (zamiast „kromki”), „chrust” (zamiast „faworków”), „czernice” (zamiast „jeżyn”). Tylko w Małopolsce „drożdżówka” oznacza rozmaite (a nie tylko z drożdży) pieczywa, które mogą być np. z „borówkami” (zamiast „czarnymi jagodami”) albo „ze serem” (zamiast „z serem”). Posiłek popijać można wodą „ze sokiem” (a nie „z sokiem”).

Krakusa można rozpoznać również po tym, że mówi „we czwartek”, zamiast „w czwartek”, z półek ściera prochy zamiast kurzu, choinkę często określa „dżewkiem”, na którym wiszą nie „bombki”, ale „bańki”. W polach rosną zaś „bławatki” zamiast „chabrów”.

Prof. Dunaj wskazuje, że w regionalizmach nie ma nic złego. – Trochę regionalności nie zaszkodzi. Nie ma też powodu, aby tępić regionalizmy, ponieważ stanowią tylko niewielki procent naszego słownictwa i występują w każdym języku literackim – zwraca uwagę w rozmowie z Polską Agencją Prasową językoznawca.

Dodaje również, że formy ogólnopolskie coraz bardziej się upowszechniają oraz że niektóre regionalizmy wychodzą z użycia, ale na ich miejsce powstają nowe. Np. „kaszę tatarczaną” w Krakowie już wyparła ogólnopolska „kasza gryczana”. Za to w ostatnim czasie językoznawcy zarejestrowali, że słowo „fliziarz” (osoba, która układa flizy, płytki) można znaleźć tylko w krakowskiej prasie. W pozostałych rejonach Polski osobę układającą płytki określa się „płytkarzem”, „glazurnikiem” lub „kafelkarzem”.

Autor: Beata Kołodziej / Polska Agencja Prasowa